Het stimuleren van sociaal-emotionele ontwikkeling
-
Voortdurend wordt er gesproken over sociaal-emotionele ontwikkeling. Nu blijkt het dat er vaak spraakverwarring is over dit begrip. Want wat is sociaal-emotionele ontwikkeling nu precies? En hoe kun je sociaal-emotionele ontwikkeling stimuleren? Dat zijn vragen waar Koos Stienstra, één van de initiatiefnemers van Intraverte en Intraverte Academie, in deze blog antwoord op zal geven.
Wat is sociaal emotionele-ontwikkeling?
“Het begrip sociaal-emotionele ontwikkeling gaat om de ontwikkeling van het gevoelsleven en de persoonlijkheid van het kind. Kort samengevat is sociaal-emotionele ontwikkeling omgaan met jezelf en de ander. Enerzijds is dit inzicht in jezelf en de ander, anderzijds is dit omgaan met je eigen gevoelens en die van een ander. Intraverte helpt hierbij om kinderen niet alleen het vertrouwen te geven, maar ook empathie, mededogen en een gevoel van goed & kwaad te ontwikkelen. Uiteindelijk zal dit tot sociaal en emotioneel welbevinden leiden.”
Wanneer begint de sociaal-emotionele ontwikkeling van een kind?
“Vanaf de geboorte leren baby’s al wie ze zijn door hoe ze worden behandeld. Liefdevolle relaties geven jonge kinderen een gevoel van comfort, veiligheid en vertrouwen. Zo leren jonge kinderen hoe ze vriendschappen kunnen sluiten, emoties kunnen communiceren en met uitdagingen kunnen omgaan.”
Zijn er maatstaven ten aanzien van sociaal-emotionele ontwikkeling?
“In de ontwikkeling van kinderen zijn er drie kritieke stadia van sociaal-emotionele ontwikkeling. Dat zijn: emoties opmerken, emoties uiten en emoties beheren.
Emoties opmerken: vanaf de geboorte tot en met 1 jaar
Er zijn veel verschillende theorieën over hoe emoties zich ontwikkelen en functioneren. Sommigen denken dat we worden geboren met slechts drie emoties, namelijk geluk, woede en angst. Anderen geloven dat baby’s vanaf de geboorte een veel groter bereik kunnen voelen.
Hoe kun je groei in deze fase bevorderen?
• Creëer een veilige, consistente omgeving. Vanuit hier kunnen kinderen zich zelfverzekerd genoeg gaan voelen om zichzelf te verkennen te uiten. Zodra kinderen weten dat je er voor hen zult zijn, zullen ze eerder risico’s nemen die nodig zijn voor de ontwikkeling.
• Moedig het vermogen om zelf rustig te worden aan.
• Laat je eigen emoties zien.
Emoties uiten: vanaf 2 tot en met 3 jaar
Naarmate kinderen meer onafhankelijk worden en een woordenschat ontwikkelen, zullen ze experimenteren met het uiten van emoties op nieuwe manieren. Een deel ervan zal creatief zijn, zoals het tekenen van een gelukkig gezinnetje. Maar het kan ook een driftbui in de supermarkt zijn, omdat het geen kind geen snoep mag. Dit kan een zeer moeilijke fase zijn. Dit komt doordat kinderen complexe emoties ervaren, maar nog geen gezonde versus ongezonde expressie hebben ontdekt.
Hoe kun je groei in deze fase bevorderen?
• Blijf kalm als de kinderen dat niet zijn.
• Geef ze taal om te benoemen en uit te leggen.
• Zorg voor positieve bekrachtiging.
Emoties beheren: vanaf 3 tot en met 5 jaar
In dit stadium zijn kinderen klaar om naar de kleuterschool te gaan. Een nieuwe sociale omgeving en meer zelfstandigheid biedt een grote kans om te groeien als kind. Het brengt echter ook een aantal nieuwe uitdagingen met zich mee. Delen, luisteren en samen spelen kan wrijving tussen kinderen veroorzaken. En aangezien de kinderen niet altijd meer op hun ouders kunnen vertrouwen, moeten ze nieuwe coping vaardigheden ontwikkelen om het zich alleen te redden.
Hoe kun je groei in deze fase bevorderen?
• Net zoals baby’s op hun vingers zuigen of hun dekens vastgrijpen, gebruiken kleuters tastbare manieren om met hun immateriële emoties om te gaan. Geef de kinderen daarom strategieën. Bijvoorbeeld kleuren, diep ademhalen of het naar een rustige plek gaan.
• Als je te veel van een kind verwacht, zal je uiteindelijk teleurgesteld en gefrustreerd raken. Een kind kan hierdoor angst en schaamte associëren met hun emoties, iets dat hun toekomstige ontwikkeling kan schaden. Als je te weinig verwacht, kan een kind ongezond gedrag aanleren in plaats van het ontwikkelen van effectieve vaardigheden. Zorg daarom voor een goede balans en heb realistische verwachtingen.
• Om een kind te laten weten dat een emotie beheersbaar is, moet het eerst weten dat het normaal is. Als kinderen het gevoel hebben dat ze de enige zijn die frustratie ervaren, is de kans groter dat ze geloven dat ze er hulpeloos tegenover staan. Zeg dingen als “ik zou net als jij ook gefrustreerd zijn”. Valideren, valideren en nog eens valideren.
• Zelfs volwassenen worstelen vaak met het opmerken, uiten en beheersen van hun emoties. Het proces van sociaal-emotionele ontwikkeling is geen rechte lijn. Geef aandacht aan de manier waarop je adem stokt, je maag draait en waar je hart sneller van gaat kloppen. En help daarmee kinderen de tools te vinden die ze nodig hebben om te gedijen.”
Kun je sociaal-emotionele ontwikkeling stimuleren?
“Je zou kunnen denken dat voorschoolse educatie alleen bedoeld is om kinderen vertrouwd te maken met de academische basis; vormen, kleuren en tellen. In werkelijkheid spelen opvoeders van jonge kinderen zeer zeker een belangrijke rol om deze kinderen te helpen om zich emotioneel meer te ontwikkelen.
Bij Intraverte Academie hebben we een tool ontwikkeld, waarbij je in beeld kan brengen hoe het is gesteld met het algehele welbevinden van kinderen. De Kidstool! Door de Kidstool samen met het kind in te vullen en te bespreken, geef je aan dat je oprecht geïnteresseerd bent. Je geeft aan dat je samen wil bekijken welke stappen je kunt nemen wanneer een aandachtsgebied om een andere strategie of andere maatregelen vraagt.”
Ben je benieuwd naar de Kidstool? Snuffel dan eens rond op onze website!
